Francuskie piosenki o kobietach

Hasło „francuskie piosenki” to kopalnia bez dna. Jestem przekonana, że każdy znajdzie coś dla siebie niezależnie od preferencji muzycznych i tematycznych. Ja postanowiłam ugryźć temat od strony kobiecej. W tym wpisie znajdziecie moje propozycje pięknych, mądrych i ważnych francuskich piosenek o kobietach. W bonusie dorzucam tłumaczenie wybranych słówek i wyrażeń z każdej piosenki. Znajdziecie tu różne głosy, style i gatunki. Tytuły piosenek są aktywnymi linkami, umożliwiającymi odsłuchanie tych piosenek na YouTubie. Stworzyłam też specjalną playlistę na Spotify Francuskie piosenki o kobietach. Zebrałam w niej wszystkie piosenki z listy. Potraktujcie ją jako punkt wyjścia do dalszych poszukiwań. TW: niektóre z tych piosenek poruszają trudne tematy, w tym przemoc i w szczególności przemoc seksualną.

LES DORMANTES – ZAHO DE SAGAZAN

„Les dormantes” to było moje pierwsze zetknięcie z Zaho de Sagazan. Głos tej dziewczyny totalnie mnie zachwycił. Sama piosenka również. Ma piękną melodię i jest poruszająca. Opowiada o toksycznych relacjach, które często kończą się dla kobiet tragicznie.

l’amour qui fait tomber les cheveux = miłość, która sprawia, że wypadają włosy
l’amour qui nous bande les yeux = miłość, która nakłada nam opaskę na oczy (czyli sprawia, że stajemy się ślep* na redflagi)
un beau parleur = pejoratywne określenie na mężczyznę, który ma gadane, rzuca pięknymi frazesami podpadającymi pod zasadę, że krowa, która dużo ryczy, mało mleka daje
chialer = potoczny synonim do pleurer (płakać), czyli ryczeć, beczeć
La Belle au bois dormant = Śpiąca królewna, postać z baśni Charlesa Perrault; jeśli chcecie przeczytać tę baśń po francusku, to zapraszam tutaj.

JE T’ACCUSE – SUZANNE

To piosenka o przemocy seksualnej wobec kobiet. Jest w niej bezpośrednie nawiązanie do sprawy Gisèle Pelicot, która odbiła się głośnym echem w mediach na całym świecie. Jest i wyznanie Suzanne, że sama również doświadczyła przemocy seksualnej, choć pierwotnie nie planowała o tym wspominać. Je t’accuse oznacza oskarżam cię. Kogo oskarża Suzanne? Wymiar sprawiedliwości, który często nie zapewnia kobietom doznającym przemocy odpowiedniej ochrony. Z karaniem sprawców też jest cienko. W klipie widzimy między innymi córkę Gisèle Pelicot, ale też np. Charlotte Arnould – jedną z kobiet, które publicznie oskarżyły Gérarda Depardieu o przemoc seksualną. Charlotte oskarżyła go konkretnie o gwałt. Są w nim też inne osoby, które doświadczyły przemocy seksualnej. Pełną listę osób występujących w klipie znajdziecie w opisie piosenki na YouTubie.

W tytule widzę (być może niesłusznie, ale naprawdę trudno jest się powstrzymać od tego skojarzenia) nawiązanie do słynnego listu otwartego zatytułowanego „J’accuse” (oskarżam), który Émile Zola napisał do prezydenta Republiki w obronie Alfreda Dreyfusa, oficera oskarżonego o zdradę. O liście Zoli możecie posłuchać tutaj, (w tym linku jest też możliwość wysłuchać tekst listu czytanego przez aktora Comédie-Française). Natomiast pełny tekst listu jest dostępny tutaj.

t’en as rien à faire = masz to w nosie, nic cię to nie obchodzi
je t’accuse de fermer les yeux alors que t’as tout vu = oskarżam cię o odwracanie wzroku (dosłownie: o zamykanie oczu), choć wszystko widział*ś
fais pas l’innocent = nie udawaj niewinnego
j’assume = biorę to na klatę (słowa/czyny/przekonania/oskarżenia; ten czasownik jest używany w bardzo różnych kontekstach); biorę odpowiedzialność za swoje słowa/czyny

LES FILLES, LES MEUFS – MARGUERITE

Mamy tu publiczny coming out Marguerite, która opowiada o swojej biseksualności. Ta piosenka natychmiast stała się hitem i mocno się wybiła na TikToku, m.in. w filmikach, w których dziewczyny lesbijki pokazywały się ze swoimi partnerkami.

une meuf = laska, dziewczyna (również jako partnerka); to słowo to verlan od femme (kobieta)
la teuf = impra, biba (sorry, ale nie znam za bardzo potocznych określeń na imprezę); la teuf to verlan od la fête (impreza, ale też święto)
garder = zachować, zatrzymać
un doute = wątpliwość
saigner = krwawić

PENDANT 24 HAURES – GRAND CORPS MALADE + SUZANNE

Piosenka pochodzi z płyty Grand Corps Malade zatytułowanej „Mesdames”. Prawie wszystkie piosenki z tej płyty (prócz jednej) GCM śpiewa w duecie z kobietami. Ta konkretnie opowiada o zamianie ról kobieta/mężczyzna na 24 godziny. Grand Corps Malade jest francuskim slamerem bardzo popularnym we Francji. Jeśli go jeszcze nie znacie, bardzo polecam Wam jego piosenki, ponieważ jest znakomitym tekściarzem. O jednej z jego piosenek („Des gens beaux”) zrobiłam odcinek podcastu.

W piosence pojawia się hasło balance ton porc  (dosłownie: wydaj swojego wieprza). Zasługuje ono na oddzielny akapit z wyjaśnieniem.  To hasło (będące jednocześnie hasztagiem używanym w mediach społecznościowych) powstało w ramach ruchu #MeToo jako francuski odpowiednik amerykańskiego hasztagu #MyHarveyWeinstein. Cel? Zachęcić kobiety do wydawania sprawców przemocy m.in. poprzez publiczne dzielenie się swoją historią. Hasło wymyśliła w 2017 roku francuska dziennikarka Sandra Muller. O #BalanceTonPorc możecie posłuchać tutaj (materiał jest krótki – niecałe 5 min.).

la charge mentale = obciążenie psychiczne
draguer = podrywać kogoś, zarywać do kogoś
croiser qqn. = napotkać kogoś, trafić na kogoś
kiffer = pot. lubić, uwielbiać (potoczny synonim do adorer)
chiant = wkurzający
le cul = dupa
l’enfer du décor = piękna gra słów na bazie wyrażenia l’envers du décor (ukryte niedogodności, utrudnienia); l’envers to druga strona, np. w wyrażeniu druga strona medalu (l’envers d’une médaille); natomiast l’enfer to piekło

FALLAIT PAS COMMENCER – LIO

To piosenka z 1986 roku, ale obecnie znowu ma swoje 5 minut. Zwłaszcza na TikToku, gdzie stała się swego rodzaju hymnem. Kobiety chętnie używają jej w swoich filmikach. Tematem piosenki jest doświadczenie zdrady. Ujęte raczej na lekko i z humorem, niemniej na pewno trudne.

tu vas me le payer = zapłacisz mi za to (poniesiesz konsekwencje swoich czynów/zachowań)
la vengeance est un plat qui se mange froid = dosł. zemsta jest daniem, które się je na zimno (chyba nie muszę tu cytować polskiego wyrażenia)
prendre ses jambes à son cou = wziąć/brać nogi za pas
maintenant, c’est trop tard = teraz jest już za późno
un connard = dupek

FEMME À LA MER – HOSHI

Tęsknota, oczekiwanie, nadzieja i rozpacz. Tęsknota za ukochaną osobą. Oczekiwanie w nadziei na spotkania. Rozpacz z powodu braku tej osoby. Poetycki tekst wyśpiewany przyjemnym głosem z delikatną chrypką na tle dość rytmicznej muzyki robi swoje. Lubię tę piosenkę za jej miękkość z pazurem.

le cendar = pot. popielniczka (standardowe określenie to le cendrier)
un bouchon = korek (zarówno taki od wina jak i samochodowy, ale wspomniane w piosence les bouchons de liège to już wyłącznie korki z drzewa korkowego)
une goutte = kropla
c’est ma tournée = ja stawiam (kolejkę), moja kolej postawić kolejkę
le comptoir = lada, bar, kontuar
je me noie = tonę (se noyer = tonąć)
le désespoir = rozpacz, beznadzieja
l’âme sœur = bratnia dusza (po francusku to dosł. siostrzana dusza)
plonger = (za)nurkować

À LA GLOIRE DES FEMMES EN DEUIL – MATHILDE

Przepiękna (moim zdaniem) ballada na cześć kobiet w ogóle a w szczególności kobiet w żałobie. Tytułowe femmes en deuil to właśnie kobiety w żałobie. Mathilde jest wokalistką, kompozytorką, autorką tekstów piosenek. Jej teksty zawsze niosą za sobą ważny przekaz. Tę piosenkę napisała po śmierci babci. Pierwotnie nie planowała jej wydawać. To był intymny tekst napisany dla kobiet z jej rodziny, żeby je wesprzeć w tym trudnym momencie, jakim jest śmierć bliskiej osoby. Tutaj możecie posłuchać, co sama opowiada o tej piosence.

les femmes sorores = nie wiem, czy przymiotnik sorore figuruje w jakimś słowniku, na pewno znajdziemy w słownikach słowo la sororité czyli siostrzeństwo; ciężko zastąpić sorore jednym słowem po polsku, interpretuję to jako kobiety, którym bliska jest idea siostrzeństwa i to siostrzeństwo jest dla nich wartością, którą się kierują w swoim życiu
un pilier = filar, więc użyte w tekście określenie une femme pilier przetłumaczyłabym jako kobiety będące ostoją (rodziny, otoczenia)
un colosse aux pieds d’argile = kolos na glinianych nogach

GARÇON – KOXIE

Piosenka jest z 2007 roku a niestety – jest nadal aktualna. Opowiada o catcallingu czyli molestowaniu słownym, wulgarnych zaczepkach, komentarzach o charakterze seksualnym.

au feu rouge = na czerwonym świetle
un mec = facet
t’es bonne = dosł. jesteś dobra (w domyśle: do wyruchania, bo pełne wyrażenie brzmi bonne à baiser = dobra do wyruchania), na polski przetłumaczyłabym to jako: przeleciałbym cię
un pote = kumpel
baiser = bzykać, ruchać (w słowniku Le Robert to słowo jest oznaczone jako potoczne, ale nie wulgarne; jego wydźwięk będzie zależał od kontekstu)
tu t’enfonces = pogrążasz się

LA LOUVE – MORGAN

Temat – bez zaskoczenia: przemoc wobec kobiet, ale też podwójne standardy. W tekście jest też parę ironicznych i kąśliwych uwag skierowanych do mężczyzn. Generalnie ta piosenka to bardzo konkretny statement Morgan. Wokalistka mówi głośno o ważnych sprawach. Podkreśla przy tym, że nie zamierza milczeć. Sama siebie nazywa w piosence wilczycą.

la louve = wilczyca
une plainte = skarga
une menteuse = kłamczucha
à moitié nu = pół nagi
bruyante = hałaśliwa
brillante = błyskotliwa, wybitna
faire semblant = udawać
se taire = zamknąć się, ale też zamilknąć, przemilczeć
un viol = gwałt
la cruauté = okrucieństwo

ROME – SOLANN

Głównym tematem jest przemoc werbalna wobec kobiet ze strony mężczyzn. Pojawia się też wątek molestowania. Dla mnie ta piosenka to poetycki krzyk kobiety, która chciałaby po prostu spokojnie żyć i funkcjonować w przestrzeni publicznej. Bez ciągłej konieczności stawiania czoła zaczepkom, wyzwiskom, niestosownym gestom. Po wydaniu tej piosenki Solann musiała się dodatkowo zmierzyć z komentarzami zarzucającymi jej nieprawidłową nomenklaturę. Wokalistka nawiązuje w swojej piosence do legendy o Romulusie i Remusie, ale zamiast wilczycy mówi o suce. Niektórym puściły przez to nerwy. Niesłusznie. Yann Bouvier tłumaczy to w tym filmiku.

un agneau = jagnię
un loup = wilk
un rat = szczur
un vautour = sęp
une chienne = suka (wyraz oznacza samicę psa i w zależności od kontekstu – stanowi wyzwisko)
je compte même plus les fois où on m’a traitée de chienne = nie zliczę, ile razy wyzwano mnie od suk
une pute = kurwa (wyzwisko)
à genoux = na kolanach

LIBERTINE – MYLÈNE FARMER

Mylène Farmer jest jedną z najbardziej emblematycznych postaci na francuskiej scenie muzycznej, a ta piosenka to jeden z jej największych hitów. Piosenka i klip do niej były ważnym elementem budowania tożsamości scenicznej artystki. Jeśli chcecie poczytać o tej piosence, to w Vogue France jest cały artykuł poświęcony temu utworowi. A jeśli interesuje Was postać samej Mylène Farmer, to zachęcam do odsłuchania odcinka podcastu Vulgaire, który był poświęcony właśnie tej artystce. Co ciekawe, za ogromnym sukcesem tej piosenki stoi klip. Dopiero po jego premierze (lato 1986) piosenka staje się hitem i bije rekordy popularności. A jeśli chodzi o słowa, to tekst jest pełen metafor i dwuznaczności. Przykładowe wyjaśnienie znajdziecie tutaj. Nie podejmę się jednak wyrokować, czy właśnie to miał na myśli autor tekstu piosenki.

une infortune = niedola
la vertu = cnota, prawość
une catin = synonim prostytutki a biorąc pod uwagę fakt, że catin jest archaizmem, myślę, że ladacznica sprawdzi się jako polski odpowiednik

JEUNE DEMOISELLE – DIAM’S

To jeden z hitów francuskiej raperki Diam’s. Choć jej kariera trwała krótko, Diam’s na stałe wpisała się we francuski krajobraz muzyczny. Ta piosenka to swoiste ogłoszenie matrymonialne kobiety, która szuka idealnego partnera i ma bardzo konkretne oczekiwania. Wybranek serce musi spełnić masę kryteriów. Piosenka jest naszpikowana odniesieniami do przeróżnych postaci ze świata popkultury.

un mec mortel = zabójczy facet (ja to interpretuję jako zabójczo przystojny, mądry i błyskotliwy)
une aile = skrzydło
un rêve = marzenie, sen
faire la cour à qqn = ubiegać się o czyjeś względy, zabiegać o kogoś
parler tout bas = mówić cichutko
un beau gosse = przystojniak, ciacho

RUELLE SOMBRE – LISA PARIENTE

Ta piosenka stała się hitem jeszcze zanim została opublikowana jej pełna wersja. Jest tyleż piękna, co smutna, bo opowiada o doświadczeniu gwałtu, gdzie sprawcą jest bliska osoba. Kiedy 30 sierpnia 2025 Lisa Pariente opublikowała fragment tej piosenki na TikToku, odzew (głównie ze strony kobiet) był ogromny. Mnóstwo kobiet zostawiło komentarze zawierające elementy ich historii. Dwa dni później piosenkarka opublikowała wideo z prośbą, by osoby, które czują, że mogą i chcą to zrobić, zostawiły jej wiadomość głosową zawierającą zdanie „c’était …” (= to był + informacja, kim był dla nich sprawca gwałtu – ojcem, wujkiem, dziadkiem, mężem, chłopakiem etc.). Wybrane wiadomości zostały użyte w końcówce piosenki. To sprawia, że przekaz jest jeszcze mocniejszy i jeszcze bardziej pęka serce od tej piosenki.

une ruelle sombre = ciemna uliczka
tendre = czuł*
sans me réveiller = nie budząc mnie, bez budzenia mnie
un cauchemar = koszmar
déchirer = rozedrzeć, rwać, rozszarpać
se défendre = (o)bronić się
crier = krzyczeć