Unikaj tych kalk z angielskiego

Francuski i kalki z języka angielskiego to mój chleb powszedni. Często słyszę je u osób, dla których pierwszym językiem obcym był właśnie angielski. Jest taki podcast zatytułowany „De vive(s) voix” (o tym i innych ciekawych podcastach francuskich poczytacie w tym wpisie). W jednym z odcinków, francuski językoznawca Bernard Cerquiglini powiedział  « Le plus grand ennemi de la langue française, ce n’est pas l’anglais, c’est le purisme ». Czyli „największym wrogiem języka francuskiego nie jest angielski, jest nim puryzm”. Zasadniczo się z tym zgadzam. Trzeba jednak rozróżnić zapożyczenia, które wzbogacają język od kalk językowych, które są zwyczajnie niepoprawne. Ten wpis jest właśnie o takich kalkach. Jeśli wolicie posłuchać zamiast czytać, to zapraszam do 43. odcinka mojego podcastu. Zwłaszcza, jeśli zależy Wam na posłuchaniu wymowy.

WIEK

Francuski bardzo nie lubi tej kalki z angielskiego. W języku francuskim do mówienia o wieku używamy czasownika avoir czyli mieć. Po francusku, zresztą tak jak po polsku – lata się po prostu ma. Proste i logiczne. Moi, par exemple, j’ai 38 ans, et toi ? Ja mam na przykład 38 lat a ty ? Tak naprawdę to już nie mam 38 lat. Ale tyle właśnie miałam, kiedy powstał rzeczony odcinek podcastu.

JE SUIS BIEN VS. JE VAIS BIEN

Kiedy mówimy o swoim samopoczuciu, używamy czasownika aller czyli iść, jechać. Więc angielskie I’m fine po francusku będzie brzmiało je vais bien. Na przykład jeśli ktoś zaniepokojony zapyta nas: ça va, tu vas bien ? = wszystko w porządku, dobrze się czujesz? Możemy odpowiedzieć: oui, oui, ça va, je vais bien, merci = tak, tak, wszystko w porządku, nic mi nie jest, dziękuję. Zatem żeby powiedzieć po francusku: czuję się dobrze, nic mi nie jest, powiemy je vais bien. Bo to właśnie wyrażenia aller bien będziemy używać do mówienia o dobrym zdrowiu i samopoczuciu. Konstrukcja z czasownikiem être (je suis bien) również istnieje, ale znaczy co innego. Je suis bien oznacza dobrze mi. Je suis bien dans cet appartement = dobrze mi w tym mieszkaniu. W sensie dobrze się tutaj czuję. Konstrukcji être bien użyjemy więc, by powiedzieć, że nam lub komuś innemu jest dobrze, komfortowo.

OCZEKIWAĆ

Inny przykład częstej kalki z angielskiego we francuskim to czasownik to expect. Oznacza on między innymi oczekiwać, spodziewać się. Wiem – pokusa utworzenia we francuskim czasownika expecter jest ogromna. Musicie się jej oprzeć. Na wszelki wypadek sprawdziłam to dodatkowo w czterech słownikach: Le Robert, Larousse, Antidote oraz Termium Plus. Trzy ostatnie mają swoje wersje dwujęzyczne angielski + francuski. Nigdzie, powtarzam: nigdzie nie znalazłam czasownika expecter. W języku francuskim nie tylko nie mamy czasownika expecter, ale też nie ma jednego odpowiednika angielskiego to expect. To akurat nie powinno dziwić, bo przecież wiemy, że języki nie są wobec siebie kalką 1:1. W wielu przypadkach nada się francuski czasownik attendre lub jego wersja zwrotna: s’attendre à qqch. Po więcej propozycji opartych na konkretnych przykładach zdań, zajrzyjcie do hasła „expect” w angielsko-francuskiej wersji Larousse. Są tam przykłady zdań z nagraną wymową.

NIE MÓC SIĘ DOCZEKAĆ

Często słyszę jeszcze jedną kalkę związaną z oczekiwaniem. To konstrukcja I can’t wait, której używamy, kiedy nie możemy się czegoś doczekać. Po francusku użyjemy tu wyrażenia avoir hâte de. J’ai hâte de te voir = nie mogę się doczekać, żeby Cię zobaczyć. J’ai hâte d’être en vacances = nie mogę się doczekać, żeby być już na wakacjach (lub na urlopie). W mowie potocznej możemy to wyrażenie dodatkowo wzmocnić dodając trop. J’ai trop hâte de te voir. W tłumaczeniu na polski da nam: totalnie nie mogę się doczekać, żeby Cię zobaczyć. Albo: na maksa nie mogę się doczekać, żeby Cię zobaczyć.

Jeśli natomiast zrobimy kalkę z angielskiego i powiemy je ne peux pas attendre, będzie to oznaczało, że nie możemy czekać. Przykład zdania z fajnym wyrażeniem: je ne peux pas attendre, j’ai d’autres chats à fouetter = nie mogę czekać, mam inne (często ważniejsze) rzeczy do roboty. Wyrażenie avoir d’autres chats à fouetter to dosłownie: mieć inne koty do wychłostania i oznacza ono mieć inne, ważniejsze rzeczy do roboty.

ROK W DATACH

Ostatnia kalka dotyczy dat a konkretnie podawania roku. Posługiwanie się liczebnikami w języku obcym często jest trudne. Szukamy więc jakichś trików  czy drogi na skróty. Zdarza się, że sięgacie przy tym po angielski sposób podawania roku, który w przełożeniu na polski np. dla roku 1950 brzmiałby 19-50 (dziewiętnaście). Mam dla Was dwie wiadomości: dobrą i złą. Zła wiadomość jest taka, że po francusku tak się nie mówi. ALE jest inny sposób na ułatwienie sobie życia. Tylko żeby była jasność: ja tak czy siak zachęcam, żeby nauczyć się liczebników i umieć się nimi posługiwać. Bo choć dysponujemy pewną drogą na skróty, to i tak działa ona w ograniczonym zakresie. Tylko w datach i to od roku 1100 do 1999. Dla lat wcześniejszych niż 1100 i od roku 2000 liczebnik musi wybrzmieć w całości.

Jak wygląda wspomniana droga na skróty? Tak, jak w angielskim, dzielimy wartość na dwie składowe. Dla roku 1950 możemy powiedzieć standardowo 1950 (mille neuf cent cinquante) lub 19 cent 50* (dix-neuf cent cinquante). W tłumaczeniu daje nam to: 19 setek 50. Więcej przykładów:

– 1914 (mille neuf cent quatorze) / 19 cent 14 (dix-neuf cent quatorze).

– 1789 (mille sept cent quatre-vingt-neuf) / 17 cent 89 (dix-sept cent quatre-vingt-neuf).

– 1815 (mille huit cent quinze) / 18 cent 15 (dix-huit cent quinze).

Korzystam z okazji, żeby przypomnieć, że jeśli podajemy tylko rok, to przed rokiem powinna się pojawić préposition en, co da nam odpowiednio en 1950 / en 1914 / en 1789 / oraz en 1815.

*Oczywiście zapis typu 19 cent 50 tylko odzwierciedla sposób wymawiania liczebnika. Takiego zapisu roku się nie stosuje.

 

Mam  nadzieję, że ten wpis pomoże uodpornić Wasz francuski na te popularne kalki z angielskiego. I że bogatsi o tę wiedzę będziecie wybierać idiomatyczne i poprawne konstrukcje. Tego Wam życzę 🙂